ORZ - co to jest i dlaczego musisz ją mieć
Zapewnienie bezpiecznego wykonywania pracy w zakładach pracy jest w Polsce określone w przepisach prawnych. Zgodnie z artykułem nr 226 Kodeksu Pracy pracodawca ma obowiązek informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywanymi czynnościami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami w środowisku pracy.
W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa pracy ryzyko zawodowe jest definiowane jako prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, a w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy (§ 2 pkt. 7).
Jak ocenić ryzyko zawodowe?
Ocena ryzyka zawodowego polega na ciągłym, systematycznym badaniu wszystkich aspektów pracy, które jest przeprowadzane w celu określenia zagrożeń mogących wystąpić w danym środowisku pracy. Należy także zbadać i ocenić czy te zagrożenia mogą wywołać uraz lub pogorszyć stan zdrowia pracownika. Ocena ryzyka zawodowego ponadto ma za zadanie przeanalizować czy określone zagrożenia można wyeliminować, a w przypadku braku takiej możliwości, określić jakie działania należy podjąć, aby ograniczyć w jak największym stopniu ryzyko zawodowe związane z potencjalnymi zagrożeniami w środowisku wykonywanej pracy.
Aby ocenę ryzyka zawodowego (ORZ) wykonać prawidłowo należy uwzględnić przedstawione w poniższym schemacie etapy.
Przebieg procesu oceny ryzyka zawodowego
Oceny ryzyka zawodowego można dokonać według różnych metod, w tym m.in.:
- METODA OCENY RYZYKA WG POLSKIEJ NORMY PN-N-18002
- METODA OCENY RYZYKA PRZY POMOCY WSKAŹNIKA RYZYKA - RISC SCORE
- METODA OCENY RYZYKA PRZY POMOCY ANALIZY BEZPIECZEŃSTWA PRACY (tzw. metoda jsa, z ang. job safety analysis)
Krótką i przejrzystą charakterystykę tych metod można znaleźć tutaj:
Kto dokonuje oceny ryzyka zawodowego?
Decyzję o tym komu powierzyć przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego podejmuje pracodawca, konsultując ją z pracownikami i/lub ich przedstawicielami.
Zadania związane z organizacją i przeprowadzeniem oceny ryzyka zawodowego, powinny wykonać osoby posiadające w tym zakresie odpowiednie kompetencje i kwalifikacje. Do tego zadania pracodawca może wyznaczyć:
- pracowników służby bhp (pamiętając, że w zakładach zatrudniających powyżej 100 osób powołanie wewnętrznej służby bhp jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawnych);
- osoby wykonujące zadania służby bhp (jeżeli w zakładach pracy zatrudnienie nie przekracza 100 pracowników zadania służb bhp mogą realizować wyznaczeni pracownicy lub specjaliści zewnętrzni);
- specjaliści spoza zakładu pracy – w przypadku braku pracowników w zakładzie pracy posiadających odpowiednie kompetencje
Ocenę ryzyka zawodowego może także wykonać sam pracodawca. Dotyczy to zwłaszcza małych firm, które zatrudniają do 10 pracowników lub do 50 pracowników i są zakwalifikowane do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Jeżeli jest to możliwe ocenę ryzyka zawodowego należy powierzać kilkuosobowym zespołom złożonym z pracowników przedsiębiorstwa i specjalistów spoza zakładu, i mogą to być na przykład:
- przedstawiciel kadry kierowniczej,
- przedstawiciel pracowników,
- specjalista ds. bhp,
- lekarza medycyny pracy
Ze względu na specyfikę występujących zagrożeń skład zespołu można uzupełnić o specjalistów, np.: elektryków, konserwatorów/operatorów linii produkcyjnych, psychologów, itp.
Ocena ryzyka zawodowego, a Covid-19
Uwzględniając przepisy art. 207 § 2 oraz art. 304 Kodeksu Pracy obowiązkiem pracodawcy jest ochrona zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Działaniem kluczowym pracodawcy jest zatem dokonanie przez niego oceny ryzyka zawodowego i zastosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko (art. 226 pkt 1 KP). Przeprowadzając ocenę ryzyka zawodowego, pracodawca ma obowiązek uwzględnić wszystkie czynniki występujące w środowisku pracy oraz związane z jej wykonywaniem.
W związku z epidemią Covid-19, w zakładach pracy pojawiło się nowe zagrożenie spowodowane przez szkodliwy czynnik biologiczny - wirus SARS-CoV-2, co wiąże się z wdrożonymi w zakładach dodatkowymi instrukcjami/procedurami.
Zagrożenie związane z możliwością zachorowania na choroby o podłożu wirusowym i bakteryjnym (w tym Covid-19) może:
- być związane z prowadzeniem określonego procesu pracy,
- wynikać z ogólnych warunków epidemiologicznych.
W pierwszym przypadku dotyczy to, działalności przemysłowej, usługowej, badawczej lub medycznej, w której występuje zamierzony lub niezamierzony kontakt z czynnikiem biologicznym. Może mieć to miejsce przy pracach wskazanych w znowelizowanym załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. 2020 poz. 2234):
Przy pracach niewyszczególnionych w powyższym załączniku nr 2 z reguły kontakt następuje w sposób przypadkowy, za pośrednictwem kontaktu z osobą chorą/zakażoną (np. kontakt z współpracownikami czy klientami), lub poprzez dotykanie wspólnych powierzchni (np. poprzez używanie tych samych przedmiotów).
Jest to zatem narażenie wynikające z sytuacji epidemiologicznej występującej w określonym miejscu i czasie, a nie w związku z prowadzeniem określonego procesu pracy.
Obowiązkiem pracodawcy jest jednak uwzględnienie zagrożenia epidemicznego i stosowanie się do wszelkich zaleceń wprowadzonych przez odpowiednie służby po to, by ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby wśród pracowników. Jednak działania podejmowane przez pracodawców w kwestii analizy zagrożenia epidemicznego przy pracach występujących w zakładzie pracy, nie są działaniami bezpośrednio związanymi z oceną ryzyka zawodowego na podstawie § 39 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp. Odnoszą się one do ustalenia możliwości zakażenia się w zakładzie pracy wirusem SARS-CoV-2 i mają na celu ustalenie procedur wewnętrznych (wskazówek/zaleceń/wytycznych) ograniczających możliwość przenoszenia się choroby w związku z kontaktami pomiędzy pracownikami oraz pomiędzy pracownikami, a klientami.
Przy pracach niewyszczególnionych w powyższym załączniku nr 2 pracodawca zatem nie ma obowiązku przeprowadzać oceny ryzyka ściśle według rozporządzenia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, ale może posiłkować się wytycznymi zawartymi w w/w rozporządzeniu.
Analiza ryzyka zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w związku z zagrożeniem epidemicznym
Jeżeli identyfikuje się miejsca i sytuacje, w których prawdopodobieństwo kontaktu z osobą potencjalnie zarażoną wirusem SARS-CoV-2 lub skażonymi nim przedmiotami i pomieszczeniami jest największe, należy przede wszystkim wziąć pod uwagę:
- kontakty społeczne
- wspólne użytkowanie wyposażenia, przedmiotów itp.
- wspólne korzystanie z pomieszczeń np. sanitarnych, sal konferencyjnych
- pomieszczenia do wspólnego użytkowania o ograniczonej wentylacji
Niewątpliwie w grupie podwyższonego ryzyka są: pracownicy obsługi sklepów, kurierzy, pracownicy służb porządkowych, urzędnicy, pracownicy zakładów fryzjerskich i kosmetycznych, itp.
Warto mieć na uwadze, że celem analizy ryzyka zagrożenia nie jest konieczność sporządzenia dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, ale wdrożenie środków technicznych i organizacyjnych, które ograniczą zachorowanie pracowników na Covid-19. Po takiej analizie zawsze należy określić działania zapobiegawcze. Stąd uwzględnienie w aktualizowanej ORZ nowego zagrożenia epidemicznego jest najczęstszym rozwiązaniem.
Na stronie Państwowej Inspekcji Pracy znajduje się taka informacja:
„W dniu 29 grudnia 2020 r. weszło w życie rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. W rozporządzeniu zostały zmieniony załącznik nr 1 poprzez włączenie do listy już uwzględnionych wirusów koronawirusa zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2), który został zaliczony do 3-ej grupy zagrożenia.
Ponadto na pracodawców został nałożony obowiązek aktualizacji oceny ryzyka zawodowego, na jakie jest lub może być narażony pracownik, sporządzonej przed dniem wejścia w życie ww. rozporządzenia zmieniającego (tj. przed 29 grudnia 2020 r.), z uwzględnieniem klasyfikacji i wykazu szkodliwych czynników biologicznych określonych w znowelizowanym załączniku nr 1 do rozporządzenia zmienianego - w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.”
Artykuł napisano na podstawie:
- Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650)
- Materiałów dostępnych na stronie: https://www.ciop.pl/ i https://www.pip.gov.pl/